કાવ્યોમાંથી વહે છે વ્યથાઓની નદીઓ શાને ?

ગઝલોમાંથી નીતરે  છે ગમગીનીઓ શાને ?

ભાગ ૪

આ સાથે આદરણીય સ્વ. બરકત વિરાણી (‘બેફામ’) ને ‘હૃદય-સ્પર્શ તરફથી શ્રધ્ધાંજલિ અર્પણ કરવા  લખાયેલી સ્નેહાંજલી વિરામ લેશે. ૨૫ નવેમ્બર ૧૯૨૩ થી ૨ જાનુઆરી ૧૯૯૪ સુધી ના જીવનકાળ દરમ્યાન સાહિત્યની દુનિયામાં ‘ગઝલ’ની ગલીઓમાં મહદ અંશે એમની સફર રહી હતી.  એમણે  પોતે રચેલી  ગઝલોના થોડા સંગ્રહો પણ પ્રકાશિત થયેલા છે. એમના શબ્દો તો અસરકારક હતા જ. પણ એ ઉપરાંત  ‘સ્વ. મુકેશ’ જેવા એમના અવાજમાં જે રાગ થી તેઓ પોતાની ગઝલો ગાતા, એ એમણે પોતાના જીવનમાં અનુભવેલા દુ:ખો અને ફરિયાદોની છાપ  શ્રોતાઓના હૈયા ઉપર છોડી જતા. આવા કલાકારો સાહિત્ય અથવા સંગીતના જે ક્ષેત્રમાં કાર્યરત રહ્યા હોય તે  ક્ષેત્રમાં  પોતાનું એક કાયમી સ્થાન છોડી જતા હોય છે. આ જ કારણથી “હ્ર્કદય-સ્પર્શ’ ની web-ભૂમિ ઉપરથી સ્વ. બરકત વિરાણી (‘બેફામ’) ને સ્નેહાંજલી આપવાની પ્રેરણા થઇ. એમની ગઝલની એક પંક્તિ જેણે શ્રોતાઓના અને વાંચકોના હૈયા પર જીવનની સચ્ચાઈની મહોર મારી દીધી તે હતી:

 

“રડ્યા ‘બેફામ’ સહુ મારા મરણપર એ જ કારણથી,

હતો મારો જ એ અવસર ને મારી હાજરી નહોતી .”

 

આમ તો ગઝલોની દુનિયામાં બીજા પણ બહુ સારા ગઝલકારો થઇ ગયા છે, જેમની પોતાની આગવી શૈલી હતી. એ સહુને પણ અંત:કરણથી પ્રણામ.  આવો, હવે બેફામની  ગઝલ-યાત્રાની પૂર્ણાહૂતિ તરફ આગળ વધીને એમને સ્નેહભરી અંજલી આપીએ.

 

અમારી આ તરસ અને ભૂખનું બસ એ જ કારણ છે,

કે આંસુ પી નથી શકતા, કે ગમ ખાઈ નથી શકતા .

 

મર્યો તો પણ સફર જીવનની પૂરી ના થઇ, “બેફામ”,

કે હું અટક્યો તો ઊંચકી લઇ ગયા જનાઝાથી.”

 

જુઓ બેફામ આ મારું મરણ કેવું નિખાલસ છે!

બધાની આંખ સામે જ હું સંતાઈ જાઉં છું .

 

કોઈના દ્વારપર હું જાઉં એ ઔદાર્ય છે મારું ,

ફકીરોને નહીં તો કોણ અહીં આવકારે છે?

 

મળ્યું જેને મરણ એ ભાગ્યશાળી થઇ ગયા ‘બેફામ’

જે વંચિત રહી ગયા એ આંખમાંથી આંસુ સારે છે.

 

બિછાવ્યાં તો નથી એમાં ય કાંટા કોઈએ બેફામ,

મરણ પહેલાં જરા હું જોઈ લઉં મારી કબર ક્યાં છે?

 

જીવનમાં કોણ જાણે કેટલો તરસ્યો હતો બેફામ?

બધાં આવીને રેડી જાય છે તુરબત પર પાણી .

 

વિકટ મારી જીવનસફરમાં તમે જે,

નથી સાથ દીધો એ સારું કર્યું છે

તમે છો સુખી એટલી કલ્પનાથી

મને સહુ મુસીબતમાં રાહત રહેશે.

 

કાંટા  ખૂંચે છે એનું કશું દુ:ખ નથી મને,

સંતોષ છે કે હાથમાં સાચું ગુલાબ છે.

 

કદી મારા જીગરમાં એ રીતે ના આવશો કોઈ

તમે જ્યાં છાપ પાડી હોય ત્યાં મારા જખમ નીકળે.

 

નમક છાંટ્યું હશે શાયદ કોઈએ દિલના જખ્મો પર,

કદાચિત એટલા માટે જ ખારાં થઇ ગયાં આંસુ .

 

મરણમાં સહુએ મળવા આવશે, સંતોષ છે ‘બેફામ’,

જીવનની આખરી પળ તો મજાની મેળવી લઈશું !

 

લ્યો, બોલીને તમે પણ મિત્રતા પૂરી કરી નાખી,

લ્યો, મેં પણ ચૂપ રહી પૂરી વફાદારી કરી લીધી.

 

તું આ જગતના અનુભવ ભૂલી ના જા, ‘બેફામ’,

મરણની બાદ ખુદાને હિસાબ દેવો છે.

 

મને જ્યારે સુખ મળ્યું ત્યાં સાથ એનો દઈ ગયા મિત્રો,

હસીને હર્ષનો હિસ્સો મળ્યો તે લઇ ગયા મિત્રો,

મગર એક જ દશા પૂરતી હતી નહીં એ વફાદારી,

દુ:ખી હું થઇ ગયો ત્યારે ય હર્ષિત થઇ ગયા મિત્રો .

 

 

કાવ્યોમાંથી વહે છે વ્યથાઓની નદીઓ શાને ?

ગઝલોમાંથી નીતરે  છે ગમગીનીઓ શાને ?

(૪ ભાગોની આ શ્રેણીનો ભાગ ૪ થો સમાપ્ત )