આપણે કોણ ?

આપણે, આપણો આ જન્મ  જીવી રહ્યા છીએ.

ગયા જન્મમાં પણ આપણે હતા, એટલું જ કે તે વખતના નામ -રૂપ આપણને આ જન્મમાં યાદ નથી.

ગયા જન્મની પહેલાંના જન્મમાં પણ આપણે હતા અને એની પહેલાના અસંખ્ય જન્મો માં પણ.

એ દરેક જન્મમાં  આપણને માનવ જીવન આપનારા માતા-પિતા પણ હતા;  કોણ, કોણ હતા એ ખબર નથી.

એ બધા જન્મોમાં સઘળા સગાં-સંબધીઓ હતા, જેઓ આજે પણ આપણી આસપાસ છે પણ એમની ઓળખ નથી . 

આજે જે આત્મા આપણા શરીરમાં છે, ૧૦૦-૨૦૦ વર્ષ પહેલાંના આપણાં શરીરોમાં પણ એ જ આત્મા ચૈતન્યમાન હતો. 

આજે, આ જન્મમાં પણ એ જ આત્માએ ઓઢેલું શરીર આપણે અપનાવ્યું છે જે  આ જીવનમાં આપણને કાર્યરત રાખે છે.  

આપણી આજુબાજુ પોતાના શરીરો લઈને જે આત્માઓ ચાલી રહ્યા છે તે સઘળા પૂર્વ જન્મોમાં પણ આપણી નજીક હતા.

તેઓ આપણા જ જીવનના રસ્તાઓ ઉપર ચાલી રહ્યા હોવા છતાં એ આત્માઓને આપણે આજે ઓળખતા નથી.

કોઈ જીવનમાં આપણને ઉપર ઉઠાવવા આવે છે, કોઈ પહેલાંના હિસાબ ચૂકવવા તો કોઈ ભલું કરીને ભૂલી જવા.

આપણા, એમના, અને આ સઘળા આત્માઓ એક જ પરમાત્માના અંશો છીએ; એક જ પ્રકાશ વડે ચેતનામય છીએ.

છતાં પણ  દરેક જીવનમાં આપણે શા કારણથી એક-બીજા પ્રત્યે રાગ-દ્વેષ, ચાહત-તિરસ્કાર, લગાવ-ઈર્ષ્યા રાખીએ છીએ ?

આપણે કોણ છીએ? આપણા સિવાયના બીજા બધા જ રાહબરો કોણ છે જે પૂર્વ જન્મોમાં પણ આપણી સાથે ચાલ્યા હતા?

તેઓ માં થી કોઈ આપણા માતા, અથવા પિતા, અથવા ભાઈ અથવા બહેન અથવા આપણા નીકટના સંબંધીઓ, મિત્રો હતા.

આ જન્મમાં માનવ જન્મ લઈને જન્મેલા આપણે અને તેઓ સહુ પૂર્વજન્મોમાં પણ માનવ જન્મ લઈને જ જન્મ્યા હતા.

કારણ કે એક વાર મનુષ્ય યોનીમાં જન્મ લઇ ચૂકેલા આત્માઓ  પછીના જન્મોમાં પણ મનુષ્ય યોનીમાં જ જન્મ લેતા રહે છે.

કર્મો ગમે તેવાં કર્યા હોય છતાં માનવ-શરીર જ મળે છે. જો કે અધમ અને અત્યાચાર ભર્યા કર્મો પ્રાણીઓ જેવી યાતના આપે છે.

દરેક જન્મમાં જન્મભૂમિ પણ બદલાઈ શકે છે. પૂર્વજન્મોની યાદદાસ્ત લઈને જન્મેલાઓ અમૂક લોકો આ સાબિત કરી ચૂક્યા છે.

તો પછી આપણે હિંદુ-મુસલમાન, શીખ, ઈસાઈ વચ્ચેના મતભેદો, વેરભાવ, દુશ્મનાવટ શાને ઊભા કરતાં જઈએ છીએ?

ઈશ્વરે કહ્યું કે “માનવ સેવા એ જ સાચી ઈશ્વર-સેવા છે.” તો શાને માનવોને અવગણીને મંદિરોમાં દોડ લગાવી રહ્યા છીએ?

આપણે આપણને જ ઓળખી નથી શક્યા તો બીજાઓને ક્યાંથી ઓળખીશું ? અને ઈશ્વરને ઓળખવાની વાત તો દૂર જ રહી!

માનવ-જન્મનું અંતિમ ધ્યેય ઈશ્વરને ઓળખવાનું છે તો આ ધ્યેય ને ક્યારે હાંસિલ કરી શકીશું ? કેટલાં જન્મો પછી?

હવે સમજાય છે કે સાધુ-સંતો શા માટે કહી ગયા છે કે ઈશ્વરને ઓળખવા ૮૪ લાખ યોનીઓમાંથી પસાર થવું પડે છે!

અને અહીં આપણે કર્મની વાત તો હજી કરી જ નથી. આપણા કર્મો જ આપણને  જન્મ-મરણના અવિરત ફેરાઓમાં બાંધે છે.

‘કર્મયોગ’ની વાત ગીતામાં વાંચી છે, પ્રવચનોમાં સાંભળી છે. પણ ‘કર્મ સન્યાસ યોગ’  વિષે આપણે ક્યાં કશું ય વિચાર્યું છે?

“જે પણ સારું કર્યું  તે મેં કર્યું”,  “જે બધું  કરું છું તે ‘હું’ જ કરું છું” એવાં  ‘કર્તુત્વ ભાવ અને અહમ આપણાથી ક્યાં છૂટે છે ?  

તો આવો, શાંત ચિત્તે, મનના આધ્યાત્મિક ઓરડામાં બેસીને આપણે સર્વ પ્રથમ આપણને પોતાને ઓળખીએ.